HATAY Mustafa Kemal Üniversitesi (HMKÜ) Ziraat Fakültesi öncülüğünde başlatılan bir TÜBİTAK projesi ile yabani patlıcan türlerinde türler arası melezleme çalışması yapılacak.
HMKÜ Ziraat Fakültesi’nden Prof. Dr. Sebahattin Çürük’ün Yürütücüsü olduğu projeyle tarımda sıkça karşılaşılan toprak kaynaklı hastalıklara karşı dayanıklı hibrit çeşitler geliştirilmesine yönelik bilimsel bir altyapı oluşturmak hedefleniyor. Dünyada ve Türkiye'de yaygın olarak yetiştirilen Solanum melongena (kültür patlıcanı), Fusarium ve Verticillium solgunluğu ile kök-ur nematodu gibi toprak kökenli hastalıklara karşı duyarlı olmasıyla dikkat çekiyor. Bu hastalıklar, ciddi ürün kayıplarına yol açıyor. Örtüaltı üretiminde bu kayıpları azaltmak için dayanıklı anaç türler olan Solanum torvum ve Assist F1 (Solanum aethiopicum x Solanum melongena) kullanılarak aşılama yapılabiliyor. Ancak aşılama yöntemi üretim maliyetlerini arttırıyor. Toprak kökenli hastalıklara kalıcı bir çözüm sunmak amacıyla, dayanıklılık özelliği gösteren Solanum torvum, Solanum aethiopicum ve Solanum incanum gibi yabani patlıcan türleri ile kültür patlıcanlarının melezlenmesi hedefleniyor. Ancak, bu türler arasında özellikle en dayanıklı tür olan Solanum torvum ile kültür patlıcanının başarılı bir şekilde melezlenmesi henüz sağlanamadı.
Maternal Tohum ve Projenin Bilimsel Katkıları
Projeyle ilgili yapılan açıklamada; “Proje, yabani patlıcan türleri arasında yapılan melezlemelerde farklı araştırmacılar tarafından bildirilen "maternal tohum" oluşumuna odaklanmaktadır. Maternal tohum, türler arası melezleme sonucunda yalnızca ana ebeveynin özelliklerini taşıyan bir bitki meydana getiren tohum anlamına gelmektedir. Proje kapsamında:
Maternal tohum oluşumunun doğrulanması, Bu mekanizmanın histolojik analizlerle açıklanması,
Mekanizmada etkili genlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Elde edilen bulgular, sera koşullarında kullanılabilecek yeni hibrit çeşitlerin geliştirilmesine yönelik bilimsel altyapı oluşturacak. Uzun vadede, bu çeşitler çiftçilere doğrudan fayda sağlayabilecek şekilde ticarileştirilebilecektir. Projede Türkiye’nin farklı üniversitelerinden bilim insanları yer alıyor:
Prof. Dr. Sebahattin Çürük (Proje Yürütücüsü, HMKÜ Ziraat Fakültesi), Doç. Dr. Özhan Şimşek (Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi), Dr. Şenay Karabıyık (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi), Dr. Emine Açar (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi), Arş. Gör. İlknur Külahlıoğlu-Çeğil (HMKÜ Ziraat Fakültesi). Toplam bütçesi 2 milyon 310 bin TL olan projenin 450 bin TL’si kurum hissesi, 210 bin TL’si proje teşvik ikramiyesi olarak belirlenmiştir. Şubat 2024’te başlayan ve 30 ay sürecek proje, 2026 ortalarında tamamlanacak. Kısa vadede tohum firmalarının kullanabileceği ıslah materyalleri, uzun vadede ise çiftçilerin faydalanabileceği dayanıklı patlıcan çeşitlerinin geliştirilmesi hedefleniyor. Bu proje, tarımsal verimliliği artırmayı ve toprak kaynaklı hastalıklarla mücadelede yenilikçi çözümler sunmayı amaçlayan bilimsel bir atılım olarak değerlendiriliyor” denildi.
Haber: Ahmet YETİŞEN
ABDULVAHİT GÜRASLAN
