Zamanımız tenkit etmeyi ön plana çıkarmış, tenkidi beslemiş ve tenkide destek vermiştir. Benliğe fazlaca önem vermiş, insanlar başkalarının eksikliğinde, kusurlarında kendi mükemmelliğini görmüştür. Akrabalık bağları zayıflamış. Dünya menfaati kuvvet bulmuştur. Bu menfaate taliplilerin fazla olması tenkide, gıybete yol açmış. Heveslerin, arzuların, isteklerin, gücün, şehvetin tahrik edildiği ve Allah’a yönlendirilmediği, dizginlemenin teşvik edilmemesi gıybeti sonuç vermiştir. İçe dönmek, kendi eksik ve aksaklıklarını giderme yolu ekmek parası, mevki-makam, şan-şöhret, terfi etme gibi yollarla kapatılmıştır. Siyaset tenkid etmeye prim vermiş. Var olan ve Yapılan güzellikler değil, olmayan eksikliklerin görülmesi öğretilmiştir.
İslam ise gıybetin akla, vicdana, kardeşlik duygusuna, toplum hayatına, sosyal hayata, kişisel hayata, akrabalık bağlarına zıt olduğunu ve bunları çok kötü bir şekilde etkilediğini ders vermiştir. Gıybetin aklı ifsad ettiğini, vicdanı körelttiğini, akrabalık bağlarını kopardığını, sosyal hayatın dengelerini bozup güven ortamını zedelediğini, toplum tabakaları arasında mesafeler oluşturduğunu, insanları birbirinden uzaklaştırdığını, insanın ahlaki boyutunu olumsuz yönde etkilemesi gibi kötü sonuçlardan dolayı şiddetle men etmiştir.
Bir şeyden kurtulmanın birçok değişik yolları olabilir. Kişilere göre farklılık arz edebilir. Temel birkaç çıkış yolu şöyle olabilir:
Kuvvetli iman dersleri almak: İnsanın amellerini şekillendiren kalbteki imanıdır. İman ne kadar kuvvetli olursa amel de o kadar sağlıklı olur. Tam bir marifetullah bilgisi, güçlü bir ahret inancı insanı çok yanlışlardan alıkoyar.
Çalışmak, boş kalmamak: İslam dini insanın zihinsel ve fiziksel ataletten, tembellikten kurtulmasını ve dünyası için, ahreti için, memleketi için, Müslümanlar için çalışmasını emreder. Zihnini çocuklar, Müslümanlar ve insanlığa menfaatli olabilme düşünceleriyle meşgul olması insanı zihinsel ataletten kurtarır. Nasıl ki derdi olan insan derman aramak noktasında zihnini meşgul edip bunun dışındakilerin ona fuzuli gelmesi gibi. Zihinsel ve fiziksel tembellikten kurtulan gıybete pek vakit bulamaz.
Ortam ve arkadaşların seçimi: Tembel, eli boş, uğraşı olmayan, zihinsel yorgunlukları bulunan, insanlık için çabalamayan insanlar, gıybete potansiyel olarak müsaittirler. Zihinsel ve fiziksel faaliyet gösteren ortamlarda bulunmak, çalışkan, gayretli insanlarla beraber olmak, kendisini ve Müslümanları hatta insanlık için sürekli yenilenmeyi, gelişmeyi isteyen, insanları iyiye, doğruya, güzele, hakka, hakikate teşvik eden insanlarla beraber olmak gıybetten büyük ölçüde alıkoyar.
Ortama uyan değil yönlendiren olmak: Zamanın böyle olduğunu, insanların çok gıybet ettiğini, dolayısıyla seslenmemek gerektiğini ifade eden mazeretleri, kendimiz için ortadan kaldırmak. Bizler Müslüman kimliğine sahip insanlarız. Kendi dinamiklerimizi kullanmaktan korkmamak ve bu konuda özgüven eksikliği hissetmemeliyiz. Kimliğimizin bilincinde olup kimlik problemi yaşamamalıyız. Bulunduğumuz ortamlarda böyle durumların yaşanması halinde sele kapılan insan gibi değil belki bir kaptan gibi konuşmanın mecrasını değiştirip İslamiyet limanına gemiyi çekebilmeliyiz.
Ümitsizliğe düşmemek: İnsanın zihnindeki Müslüman modelini insan, her zaman yaşayamayabilir. Mükemmeliyetçilik, insana bazen yapması gereken şeyleri yaptırmamaya sebeb olur. Böyle bir durumda tevbeye yönelip bir daha işlememeye azmetmek gerekir.
Kötü sonuçlarını düşünmek: Gıybetin kötü sonuçlarını görmek insanı gıybetten ürkütebilir.
Gıybet eden insanların kimliklerini düşünmek: Kimlerin gıybet ettiği, kimleri gıybet ettiği ve kendisinin böyle bir insan olup olmadığına karar vermesi gerektiğini sorgulaması gerekmektedir.
Kendini gıybetten kurtaramıyorsa: Gıybet edilecek başta kendi nefsini, şeytanını, kafirleri, facir fasıkları etmeli.
İslam ise gıybetin akla, vicdana, kardeşlik duygusuna, toplum hayatına, sosyal hayata, kişisel hayata, akrabalık bağlarına zıt olduğunu ve bunları çok kötü bir şekilde etkilediğini ders vermiştir. Gıybetin aklı ifsad ettiğini, vicdanı körelttiğini, akrabalık bağlarını kopardığını, sosyal hayatın dengelerini bozup güven ortamını zedelediğini, toplum tabakaları arasında mesafeler oluşturduğunu, insanları birbirinden uzaklaştırdığını, insanın ahlaki boyutunu olumsuz yönde etkilemesi gibi kötü sonuçlardan dolayı şiddetle men etmiştir.
Bir şeyden kurtulmanın birçok değişik yolları olabilir. Kişilere göre farklılık arz edebilir. Temel birkaç çıkış yolu şöyle olabilir:
Kuvvetli iman dersleri almak: İnsanın amellerini şekillendiren kalbteki imanıdır. İman ne kadar kuvvetli olursa amel de o kadar sağlıklı olur. Tam bir marifetullah bilgisi, güçlü bir ahret inancı insanı çok yanlışlardan alıkoyar.
Çalışmak, boş kalmamak: İslam dini insanın zihinsel ve fiziksel ataletten, tembellikten kurtulmasını ve dünyası için, ahreti için, memleketi için, Müslümanlar için çalışmasını emreder. Zihnini çocuklar, Müslümanlar ve insanlığa menfaatli olabilme düşünceleriyle meşgul olması insanı zihinsel ataletten kurtarır. Nasıl ki derdi olan insan derman aramak noktasında zihnini meşgul edip bunun dışındakilerin ona fuzuli gelmesi gibi. Zihinsel ve fiziksel tembellikten kurtulan gıybete pek vakit bulamaz.
Ortam ve arkadaşların seçimi: Tembel, eli boş, uğraşı olmayan, zihinsel yorgunlukları bulunan, insanlık için çabalamayan insanlar, gıybete potansiyel olarak müsaittirler. Zihinsel ve fiziksel faaliyet gösteren ortamlarda bulunmak, çalışkan, gayretli insanlarla beraber olmak, kendisini ve Müslümanları hatta insanlık için sürekli yenilenmeyi, gelişmeyi isteyen, insanları iyiye, doğruya, güzele, hakka, hakikate teşvik eden insanlarla beraber olmak gıybetten büyük ölçüde alıkoyar.
Ortama uyan değil yönlendiren olmak: Zamanın böyle olduğunu, insanların çok gıybet ettiğini, dolayısıyla seslenmemek gerektiğini ifade eden mazeretleri, kendimiz için ortadan kaldırmak. Bizler Müslüman kimliğine sahip insanlarız. Kendi dinamiklerimizi kullanmaktan korkmamak ve bu konuda özgüven eksikliği hissetmemeliyiz. Kimliğimizin bilincinde olup kimlik problemi yaşamamalıyız. Bulunduğumuz ortamlarda böyle durumların yaşanması halinde sele kapılan insan gibi değil belki bir kaptan gibi konuşmanın mecrasını değiştirip İslamiyet limanına gemiyi çekebilmeliyiz.
Ümitsizliğe düşmemek: İnsanın zihnindeki Müslüman modelini insan, her zaman yaşayamayabilir. Mükemmeliyetçilik, insana bazen yapması gereken şeyleri yaptırmamaya sebeb olur. Böyle bir durumda tevbeye yönelip bir daha işlememeye azmetmek gerekir.
Kötü sonuçlarını düşünmek: Gıybetin kötü sonuçlarını görmek insanı gıybetten ürkütebilir.
Gıybet eden insanların kimliklerini düşünmek: Kimlerin gıybet ettiği, kimleri gıybet ettiği ve kendisinin böyle bir insan olup olmadığına karar vermesi gerektiğini sorgulaması gerekmektedir.
Kendini gıybetten kurtaramıyorsa: Gıybet edilecek başta kendi nefsini, şeytanını, kafirleri, facir fasıkları etmeli.
