Mesleki veya teknik lise programlarının herhangi birinden mezun olup halihazırda NEET genç nüfusa dahil olanların sayısı artıyor.
Son yıllarda MESEM programındaki düşük ücretler ve iş cinayetleriyle gündeme gelen ve tepki toplayan mesleki eğitim sistemi, meslek edindirmekten ziyade işsizlik üreten bir yapıya dönüşüyor. NEET genç nüfus içinde mesleki veya teknik lise mezunlarının oranı 2024 son çeyreğinden itibaren artıyor: 2024 son çeyrek ile 2025 üçüncü çeyrek arasında yüzde 24,8’den yüzde 28’e yükseliyor. “Mesleki beceri kazandırmak”, “meslek edindirmek”, “altın bilezik” gibi söylemlerle makyajlanan, gerçekte Türkiye kapitalizminin emek yoğun sektörlerini ayakta tutmayı amaçlayan mesleki eğitim programları, uzun vadede işgücü piyasasına bir ‘karakter’ kazandırma peşinde. Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’in bütçe görüşmesinde “Hem iktisadi hem ahlaki omurga” diye savunduğu mesleki eğitim programları, öğrenci-işçileri 6 ila 11 bin TL karşılığında uzun saatler boyunca, tehlikeli işlerde çalıştırmakla kalmıyor, bu gençleri uzun vadede durgun ve yoksul artık-nüfusun bileşenlerine dönüştürecek yolun taşlarını döşüyor
NE EĞİTİMDE NE İSTİHDAMDA OLAN 2,9 MİLYON GENÇ
Türkiye kapitalizmi, ucuz emek üzerinden şekillenen düşük ve orta teknolojili ucuz meta üretimiyle büyümeye odaklanmış durumda. Bu tarzdaki agresif büyüme modelinin dinamosu ise düşük ücretlerle, formel ve enformel sektörlerde çalışacak işçi sınıfı kitlesinin, nüfusun tüm yaş gruplarını kapsayacak şekilde büyütülmesidir. Son yıllarda çalışmak zorunda kalan ve çalışırken ölen 6-18 yaş grubundaki çocuk işçileri, 18-25 yaş grubundaki genç işçileri, 60 ve üzeri yaş grubundaki yaşlı işçileri daha çok konuşmamızın nedenlerinden biri, bu bağımlı agresif büyüme modeli. Türkiye’de nüfusun tüm katmanlarının işçileştirilmesinde çok katmanlı bir strateji izlenirken, sermaye sınıfı en fazla 15-24 yaş aralığındaki çocuk ve genç işçilerden oluşan nüfus grubunu işgücü piyasasına dahil etmeye odaklanmış durumda. Çalışma hayatına katılmasında hukuki bir engel bulunmayan, artık-değer üretiminde bedensel ve fizyolojik gereksinimleri karşılayabilecek 15-24 yaş grubundaki herkes “genç işçi” olarak sömürü sistemine çekilmek isteniyor. TÜİK’in “İstatistiklerle Gençlik 2024” araştırmasına göre 15-24 yaş grubundaki genç nüfus 12 milyon 763 bin 159. Bunun toplam nüfusa oranı ise yüzde 14,9. 15-24 yaş aralığını hedef alan işçileştirme stratejisi, gençlerin bir bölümünü eğitimde ve/veya istihdamda tutarken, bir bölümünü de işgücü piyasası ve ücretler üzerinde baskı kurmak amacıyla “göreli artık-nüfus” olarak istikrarsız ve düzensiz bir pozisyona hapsediyor. Burjuva iktisadında olumsuz bir gösterge olarak kullanılan “işsizlik” veya “işgücüne dahil olmayanlar” gibi kategoriler ise aslında istihdamdaki işçileri işsizlikle tehdit etmek ve ücretlerin genel seviyesini belli bir seviyede tutmak amacıyla kullanılıyor.
‘BİTİP TÜKENMEYEN EMEK GÜCÜ KAYNAĞI’
NEET genç nüfusun herhangi bir eğitim programında yer almaması veya istihdama dahil olmaması bireysel tercihlerden ziyade toplumsal yapının ve sınıfsal işbölümünün belirlediği bir durum. NEET genç nüfusun bir bölümü günlük harcamalarını ve maddi gereksinimlerini karşılamak için düzensiz şekilde, işe gir-çık yaparak veya yevmiye usulü çalışarak hayatta kalmaya çalışır ancak hiçbir zaman formel istihdamın parçası olmaz. Bu nedenle durgun göreli artık-nüfusun parçası olarak emek yoğun sektörlerde ve alt kademe hizmet sektörlerinde –Marx’ın ifadesiyle– patronlara “bitip tükenmek bilmeyen kullanılabilir emek gücü kaynağı sağlar”. NEET genç nüfusun başka bir bölümü, ülkenin sosyo-ekonomik koşullarının gün geçtikçe kötüleşmesi, bireysel koşulların değişmemesi, ücretsiz ve nitelikli kamu hizmetlerine erişemediği için geleceğe dair beklentilerinin azalması gibi faktörlerin etkisiyle kapitalist işgücü piyasasına ve eğitim sistemine karşı olumsuz bakış geliştirir. Bu nedenle Marx’ın “işbölümü yüzünden hareket yeteneklerinden yoksun, çaresizlik içinde kıvrananlar” dediği nüfusu oluşturur. Geleceksizlik duygusu, eğitim ve/veya işle toplumsal sınıfsal konumun iyileşmeyeceği düşüncesinden beslenir ve genel olarak kayıtsızlığa yol açar.
MESLEK LİSESİ MEZUNLARINDA İŞSİZLİK
TÜİK verilerinden NEET genç nüfusun eğitim durumunu incelediğimizde ise başka bir tablo ortaya çıkıyor. 2021-2025 (ilk üç çeyrek) dönemi verilerine göre NEET nüfusun büyük çoğunluğu lise ve lise-altı eğitim programlarından mezun. 4+4+4 eğitim sistemi NEET genç nüfusu düşürmemiş, lise mezunu olan NEET genç nüfus 2021’in ilk çeyreğindeki yüzde 21 seviyesinden 2025 üçüncü çeyreğinde yüzde 30’a yükselmiş. En dikkat çekici nokta ise, mesleki veya teknik lise mezunlarındaki işsizlik. Mesleki veya teknik lise programlarının herhangi birinden mezun olup halihazırda NEET genç nüfusa dahil olanların sayısı artıyor. Son yıllarda MESEM programındaki düşük ücretler ve iş cinayetleriyle gündeme gelen ve tepki toplayan mesleki eğitim sistemi, meslek edindirmekten ziyade işsizlik üreten bir yapıya dönüşüyor. NEET genç nüfus içinde mesleki veya teknik lise mezunlarının oranı 2024 son çeyreğinden itibaren artıyor: 2024 son çeyrek ile 2025 üçüncü çeyrek arasında yüzde 24,8’den yüzde 28’e yükseliyor.
Haber Merkezi
Yorumlar
Kalan Karakter: