Ardıç ağacı erozyonla mücadeleden hava temizliğine, endüstriyel kullanımdan tıbba kadar neredeyse her alanda işe yarıyor ancak suni yollarla üretilmesi en zor ağaçlardan biri.
İlk olarak 2004 yılında bunu başaran Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2023 üretimi 4 milyona yaklaştı.
Ardıç, ağırlıklı olarak dünyanın kuzey yarı küresinde ve kısmen Afrika’da yetişen ve 60 ayrı türü olan bir ağaç. Dört mevsim yeşil kalabilen bu ağacın 7 türü ve 10 alt türü de doğal olarak Türkiye sınırları içinde bulunuyor. Bunların yüzde 95’ini ‘boz ardıç’, ‘kokulu ardıç’ ve ‘diken ardıcı’ türleri oluşturuyor.
HER SEKTÖRÜN GÖZDESİ
Ardıç reçine içermeyen, kolay işlenebilen ve cilalamaya yüksek tepki veren bir ağaç türü. Bu nedenle kalem, cetvel, mobilya, parke, müzik aletleri, süs eşyaları yapımında kullanılıyor. Tiyatro ve konser salonu kaplamalarında, çürümeye ve suya dayanıklı olduğu için açık hava mobilyalarında, güveleri uzak tuttuğu için iç dekorasyonda, tarım aletlerinde, toprak altı yapılarda hatta demiryolu yapımında kullanılıyor. Kozmetik ve tıp sektörlerinde yine oldukça faydalanılan bu ağaç, yangına dayanıklı olduğu için orman içi yangın hatları (yolları) çevresinde, toz, rüzgar ve erozyonla mücadelede tercih ediliyor. Kayak merkezlerinde sık dallı ve yoğun yapraklı olması nedeniyle kar perdesi olarak kullanılıyor. Otoyol kenarlarında ise gürültü perdesi olarak kullanılan ardıç ağacı, binlerce yıl yaşayabiliyor. Anadolu’da ‘anıt ağaç’ statüsünde binlerce yıllık ardıç ağaçları bulunuyor. Kuraklığa dayanıklı olması nedeniyle ağaçlandırma çalışmalarının da gözdesi.
ARDIÇ KUŞU İLE ÇOĞALIYORDU
Ardıç ağacının tohumları oldukça sert bir kabuk içinde bulunuyor. Bu nedenle tohumdan ardıç fidanı elde etmek de neredeyse imkansız olarak görülüyordu. 2004 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı önemli bir adım atarak Türkiye’nin bu kıymetli ağacını üretebilmek için harekete geçti. Orman Genel Müdürlüğü (OGM) Eğirdir Orman Fidanlık Müdürlüğü’nde fidan üretimi gerçekleştirildi. Ardıç kuşu tohumları yedikten sonra dışındaki bölümü sindiriyor, sonrasında ise dışkısıyla tabiata bırakıyor ve yeni fidanlar bu şekilde ortaya çıkıyor. OGM ise bunu suni ortamda yapmayı başardı. Ancak ardıçkuşunun doğal sindirim sistemiyle yaptığı işe suni olarak gerçekleştirmek için 10’dan fazla işlem uygulandı.
ASİTTE BEKLETİLİYOR
Ardıç kuşu taklit edilerek yapılan üretimdeki aşamalardan bazıları şöyle: Toplanan kozalaklar 1-3 ay arasında kurutuluyor, Kozalak kırma makinesinden geçiriliyor, Patos makinesinden geçirilerek tohum ve saplar ayrılıyor, Havuzlarda bekletiliyor, Eleklere sürtülerek yıkanıyor, Küllü suda bekletiliyor, Ovularak yıkanıyor, Asitte bekletiliyor, Kurutuluyor ve yelde savruluyor, Organik ve killi malzeme ile ekim yapılıyor, Sulama, çapalama, ot alımı gibi aşamalarla fidan yetiştirilmeye devam ediyor. Bu işlemleri toplamı 6 ayı geçiyor.
MEŞE KÜLÜ MUCİZESİ
Orman Genel Müdürü Bekir Karacabey, üretimin yirmi yıl önce bir teşkilat mensubunun çalışmalarıyla başladığını belirterek şunları söyledi: “Fidanlıkta ardıç üretimi dünyada ilktir, bildiğimiz kadarıyla da tektir. Halen bu teknikle üretimi yalnızca biz yapıyoruz. Yıllar önce bir teşkilat mensubumuz, ‘ardıç kuşunun tohumu nasıl sindirdiğini’ merak etmiş ve ‘Kursağındaki işlemi suni ortamda yapabilir miyiz?’ diyerek yola çıkmıştı. Özellikle meşe külünün bu çalışmada faydalı olabileceğini keşfettik. Bunun sonucunda suni ortamda ardıç üretmeyi başardık. 185 yıllık geçmişe sahip ormancılık teşkilatımızın önemli projelerinden biri oldu.”
12 BİNDEN 4 MİLYONA
Ardıç üretimi 2004 yılında toplam 12 bin fidanla başlamış ve ormancılık çevrelerini heyecanlandırmıştı. 2005 yılında 100 bin üretimi gerçekleştiren OGM, 2014 yılında ise 1 milyon 200 bin üretimle, milyon barajını aştı. Ancak rekor üretim, 2023 sonunda geldi. Yıl sonunda 188 bin 333’ü kokulu ardıç, 40 bin 997’si diken ardıcı olmak üzere 3 milyon 997 bin 694 ardıç fidanı üretildi. 2024’te de 700 binin üzerinde ardıç fidanı yetiştirilmesi hedefleniyor.
Haber Merkezi
ABDULVAHİT GÜRASLAN
