Uluslararası Enerji Ajansı'nın 2023 enerji verilerine göre, yenilenebilir enerji üretimindeki büyüme 2.450TWh artışla, 2022 ile 2025 arasında 2.493 TWh artması beklenen küresel elektrik üretiminin büyük çoğunluğunu karşılayacak. Ancak verilere göre gaz 2025'te elektriğin yüzde 21'ini ve nükleer de yüzde 10'unu üretmeye devam edecek. Uluslararası Enerji Ajansı‘nın (IEA) 2023 elektrik piyasası raporundaki rakamların kısa analizi, -nükleer enerjiyi de kapsamak kaydıyla- yenilenebilir enerji kaynaklarının 2022 ile 2025 yılları arasında elektrik talebindeki büyümeyi fazlasıyla karşılayacağını gösteriyor. Bu, temiz enerji kaynaklarının fosil yakıtların yerini almaya başlayacağı anlamına geliyor. Carbon Brief, raporun temel bulgularını beş tablo ile inceledi.
ELEKTRİK TALEBİ
IEA, enerji krizi nedeniyle küresel GSYİH büyüme projeksiyonlarının neredeyse her ülke için aşağı yönlü revize edildiğini ve Birleşik Krallık’ın özellikle büyük darbe aldığını belirtiyor. Bununla birlikte, verilere göre, küresel elektrik talebi büyümesi 2023’te güçlü bir şekilde toparlanacak ve 2025 yılına kadar ağırlıklı olarak Asya‘da olmak üzere 2.500 teravat saat (TWh) daha talep eklenecek. Bu yüzde 9’luk büyümenin, toplam talebi 29.281TWh’ye çıkarması öngörülüyor ki bu, sadece üç yıl içinde küresel elektrik sistemine AB büyüklüğünde bir talep yığını eklemeye eşdeğer. IEA, aşağıdaki grafikte gösterildiği gibi büyümenin Asya’da yoğunlaşacağını söylüyor. Buna göre, 1990’da yüzde 5 ve 2015’te yüzde 25 olan küresel elektrik talebinin üçte birini 2025’e kadar Çin karşılayacak. Asya’nın diğer bölgelerindeki güçlü büyümeyle birlikte, 2025’e kadar bölge küresel elektrik talebinin yarısından fazlasını oluşturacak. IEA, “tarihte ilk kez” diyor. Solda: 1990-2025 bölgelerine göre küresel elektrik talebi, terawatt saat. Sağda: Seçilen yıllardaki talep payı, %. Kaynak: IEA elektrik piyasası raporu 2023. Avrupa ve Kuzey Amerika‘da elektrik kullanımı istikrarlı bir şekilde artacak olsa da, Asya genişledikçe küresel talepteki paylarının azalacağı öngörülüyor.
YENİLENEBİLİR BÜYÜME
IEA, yenilenebilir enerji kaynaklarının (ve nükleer enerjinin) elektrik talebindeki artışa “hakim” olacağını söylüyor: Yenilenebilir enerji kaynakları ve nükleer enerji, birlikte ek talebin ortalama %90’ından fazlasını karşılayarak, önümüzdeki üç yıl boyunca küresel elektrik arzının büyümesine hakim olacak.” Toplamda, resim daha da keskin. Verilerin kısa analizi, küresel elektrik üretiminin 2022 ile 2025 arasında 2.493 TWh artmasının beklendiğini gösteriyor. IEA, yenilenebilir enerji üretimindeki büyümenin, 2.450TWh artışla bu toplamın büyük çoğunluğunu karşılamasını bekliyor. Bu, küresel talepteki genel artışın yüzde 98’ine eşdeğer bir rakam. Kombinasyon halinde, bu rakamlar, temiz enerji kaynaklarının küresel elektrik talebindeki büyümeyi geride bırakarak süreç içinde fosil yakıtları geride bırakacağını gösteriyor. Yakıtla üretimdeki büyüme aşağıdaki tabloda yer alıyor ve yenilenebilir enerji kaynakları (kırmızı) toplam artışa (mavi) neredeyse eşit. Küresel elektrik üretimindeki değişim, 2022-2025, terawatt saat. Kaynak: Karbon IEA rakamlarının kısa analizi. IEA verilerine göre, önümüzdeki birkaç yıl içinde üretimdeki büyüme, yenilenebilir enerji kaynaklarının kömürü geçerek üç yıl içinde dünyanın en büyük elektrik kaynağı haline geleceği anlamına geliyor. IEA rakamlarına göre, yenilenebilir enerji kaynakları, küresel elektrik üretimindeki paylarını sadece üç yıl içinde yüzde 29’dan yüzde 35’e çıkaracak. Yenilenebilir kaynaklar 1990’da dünyanın elektrik arzının yüzde 20’sini sağlıyordu ve bu pay 2010’a kadar aşağı yukarı değişmemişti. Kömürün payı 2010’da küresel elektrik üretiminin yüzde 40’ından bugün yüzde 36’ya düştü ve 2025’te daha da düşerek yüzde 33’e gerileyecek. Bununla birlikte, en kirli fosil yakıt, dünyanın en büyük elektrik kaynaklarından biri olmaya devam edecek. Gaz, 2025’te elektriğin yüzde 21’ini ve nükleer yüzde 10’unu üretecek.
GÜÇ PLATOSU
IEA, aşağıdaki tabloda (solda) gösterildiği gibi, fosil yakıtlı elektrik üretimi üzerindeki temiz enerji baskısının elektrik sektörünün CO2 emisyonlarının sabit kalacağı anlamına geldiğini söylüyor. Aslında, ayrıntılı rakamları, enerji sektörünün CO2 emisyonlarında 2025 yılına kadar (altta sağda) marjinal bir düşüş olduğunu gösteriyor. Avrupa (maviler) ve Amerika’daki (yeşiller) azalmalar, Asya Pasifik‘teki (sarı, kırmızı ve turuncu) artışları fazlasıyla dengeleyecek gibi görünüyor. Solda: 2015-2025 bölgesine göre enerji sektörü CO2 emisyonları.
Haber Merkezi
ABDULVAHİT GÜRASLAN
