Dünyanın dört bir yanındaki kıyı şehirleri, hem yerin çökmesi hem de yükselen deniz seviyelerinin etkisiyle ciddi risk altında. Yapılan yeni bir araştırmaya göre, milyonlarca kişi bu tehlikeye açık bölgelerde yaşıyor.
Endonezya’nın başkenti Cakarta’da yaşayan Erna için bu durum artık günlük hayatın bir parçası. 22 yıl önce evinin pencereleri göğüs hizasındaydı, şimdi ise diz hizasına kadar inmiş durumda. Ailesiyle birlikte yaşadığı ev sık sık sular altında kalıyor. En kötü günlerde “sular bastığında kano kullanmak zorunda kalıyorduk” diyor. Erna’nın yaşadığı bölge, Cakarta’nın en hızlı çöken kuzey kesimlerinden biri. Evinin duvarları çatlamış, zemin seviyesini yükseltmek için 10’dan fazla kez beton katmanları dökülmüş. Ancak ev hâlâ çökmeye devam ediyor.
76 MİLYON KİŞİ RİSK ALTINDA
Singapur’daki Nanyang Teknoloji Üniversitesi (NTU) tarafından yürütülen araştırmada, Asya, Afrika, Avrupa ve Amerika kıtalarındaki 48 kıyı şehrinde çökme oranları incelendi. BBC’nin BM verileriyle yaptığı analiz, 2014-2020 yılları arasında bu şehirlerde yılda ortalama en az 1 santimetre çöken bölgelerde yaklaşık 76 milyon insanın yaşadığını ortaya koydu. Çökme oranlarının en yüksek olduğu yerlerden biri Çin’in kuzeydoğusundaki Tiencin kenti. Burada bazı bölgeler yılda 18,7 santimetre kadar çökmüş. 2023 yılında Tiencin’de büyük çatlakların oluşması üzerine 3 bin kişi yüksek binalardan tahliye edildi.
YERALTI SUYUNUN AŞIRI KULLANIMI BÜYÜK ETKEN
Çökmenin birçok nedeni bulunuyor: yapılaşma, madencilik, tektonik hareketler, depremler ve doğal toprak sıkışması bunlardan bazıları. Ancak araştırma ekibinin başındaki Cheryl Tay’e göre en yaygın nedenlerden biri yeraltı suyunun aşırı çekilmesi. Yeraltı suyu, dünya genelinde içme ve sulama suyu olarak yaygın şekilde kullanılıyor. Ancak aşırı su çekildiğinde toprak sıkışıyor ve yüzeydeki yapılarla birlikte çöküyor. “Çöken şehirlerin çoğu Asya veya Güneydoğu Asya’da” diyen Tay, “hızla büyüyen nüfus ve artan su talebi burada daha yüksek oranlarda yeraltı suyu kullanımına neden oluyor” diye ekliyor. Bu durum sellerin daha sık ve şiddetli olmasına yol açarken, tarım arazilerinin ve içme suyunun tuzlanma riskini de artırıyor.
DELTA BÖLGELERİ DAHA SAVUNMASIZ
Nehir deltalarına kurulu alçak kıyı şehirleri risk altında. Cakarta, Bangkok, Ho Chi Minh ve Şanghay gibi şehirler buna örnek. Cakarta’nın yaklaşık yarısı şu anda deniz seviyesinin altında bulunuyor. Şehir, 13 nehrin denize döküldüğü bataklık bir alanda yer aldığı için daha da savunmasız. Endonezya Meteoroloji Ajansı, şehirde beş yılda bir görülen sel döngüsünün artık daha sık yaşanabileceği uyarısında bulunuyor. Geçtiğimiz on yılda Cakarta’da onlarca kişi sel nedeniyle hayatını kaybederken, en az 280 bin kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. Şehrin bazı bölgeleri 1970 yılına göre 4 metre daha düşük seviyede bulunuyor. Bu nedenle Endonezya, başkenti 1.200 kilometre uzaktaki Borneo adasında inşa edilen Nusantara şehrine taşımaya karar verdi. Yeni şehirde dev barajlar ve rezervuarlarla suyun yönetilmesi, böylece yeraltı suyuna ihtiyaç duyulmaması hedefleniyor. Ancak 34 milyar dolarlık maliyeti ve çevresel etkileri nedeniyle proje eleştirilere maruz kalıyor.
AFRİKA’DA DA BENZER RİSKLER
NTU’nun araştırdığı şehirlerden beşi Afrika’da. Nijerya’nın Lagos kentinde geçen yıl sel nedeniyle 275 binden fazla kişi etkilendi. 28 yaşındaki Rukkayat, daha iyi bir yaşam için geldiği Lagos’ta sadece çöken bölgelerde ev kiralayabildiğini söylüyor. Yağışlarda evi hızla su basıyor, duvarlarda çatlaklar oluşmuş, zemin sürekli nemli ve çatı akıyor. Lagos ve Cakarta gibi hızla büyüyen şehirlerde nüfusun yarısından fazlasının şebeke suyuna erişimi bulunmuyor. Bu da yeraltı suyu kullanımını artırıyor.
Haber Merkezi
ABDULVAHİT GÜRASLAN
