Hatay Antakya’da yürütülen kapsamlı bir araştırmanın ilk sonuçları bölgedeki antik yapıların kalitesini ortaya koydu.
"Antakya Antik Yapı Kalıntılarının Malzeme, Geometrik ve Yapısal Analizleri Işığında Yığma Yapıların Deprem Performansının İyileştirilmesi İçin Çözümler Üretilmesi" başlıklı TÜBİTAK 1001 projesi kapsamında yapılan çalışmalar, antik yapılarda kullanılan malzemenin özellikle kullanılan harcın, bu yapıların sismik tepkisinde etkili olduğuna işaret ediyor. Proje, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Oxford Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Pamir yürütücülüğünde gerçekleştirildi.
ANTİK YAPILARIN DEPREM PERFORMANSI GENEL OLARAK BAŞARILI BULUNDU
6 Şubat 2023’te meydana gelen Pazarcık (Mw=7.8) ve Elbistan (Mw=7.5) depremleri ile 20 Şubat 2023 Samandağ (Mw=6.3) depremi sonrasında yapılan incelemelerde, Antakya'daki antik yapıların büyük ölçüde ayakta kaldığı ve ağır hasar almadığı tespit edildi. Ancak kent merkezinde ve çevrede bulunan cami, kilise ve kamu binaları gibi tarihi yığma yapıların büyük bölümü ağır hasar almış veya yıkılmıştı. Proje ekibi tarafından gerçekleştirilen iki saha çalışması, yığma yapıların zayıf deprem performansının temel sebebinin zayıf duvar-cidar bağlantısı olduğunu ortaya koydu. Çalışmalarda, duvarların ayrışmasının yapıların göçmesine yol açtığı belirlendi. Ayrıca kullanılan harç malzemesinin zamanla kohezif özelliğini kaybettiği ve oldukça zayıf hale geldiği tespit edildi. Bu gözlemler ışığında, antik yapılarda kullanılan malzeme özellikleri ve inşa tekniği detaylı bir şekilde incelenerek modern yığma yapıların deprem dayanıklılığının artırılması hedefleniyor.
SAHA ÇALIŞMALARI ANTİK YAPILARIN DAYANIKLILIĞINI ORTAYA KOYUYOR
19-27 Eylül 2024 tarihleri arasında Antakya Hipodrom ve Çevresi Kazı Başkanlığı ev sahipliğinde yürütülen saha çalışmalarında Antik Hipodrom, Podyumlu Tapınak, Demir Kapı, Su Kemeri, Sur Kalıntıları ve Memikli Köprü gibi yapılar incelendi. Araştırma kapsamında; hasarsız malzeme testleri (Ultrasonik Darbe Hızı testi "UPV", Schmidt Darbe Çekici testi "SRH") yapıldı ve detaylı fotogrametrik ölçümler için yoğun fotoğraflama gerçekleştirildi. Ayrıca, yapısal analiz ve geometrik incelemeler için üç boyutlu lazer tarama çalışmaları ve drone ile havadan görüntüleme yapıldı. Araştırmacılar, antik yapıların dayanıklılığını sağlayan malzeme özelliklerini anlamak için harç örnekleri ve taş numuneleri topladı. Roma dönemine ait harcın mekanik özelliklerini daha detaylı analiz etmek amacıyla sınırlı sayıda karot numunesi alındı. Bu veriler, projenin ilerleyen aşamalarında yapısal modelleme ve malzeme karakterizasyonu için kritik öneme sahip olacak.
ANTİK YAPI TEKNİKLERİ MODERN YAPILAR İÇİN ÖRNEK OLABİLİR
Antakya Hipodrom ve çevresindeki antik yapıların detaylı analizleri, hem bu yapıların korunmasını sağlayacak hem de günümüz yığma yapı tekniklerine ilham verecek veriler sunacak. Çalışmaların sonucunda, bölgeye özgü geleneksel yapı tekniklerinin modern yapıların deprem güvenliğini artırma potansiyeli değerlendirilecek. Lazer tarama ve fotogrametrik verilerin işlenmesiyle elde edilecek yapısal ve geometrik analizler, tarihi yapıların mevcut durumunu daha hassas bir şekilde inceleme imkânı sağlayacak. TÜBİTAK 1001 desteğiyle yürütülen bu proje, Antakya’daki kültürel mirasın korunması ve gelecekte yaşanabilecek depremlere karşı daha dayanıklı yapıların inşa edilmesi için önemli katkılar sağlayacak. Antik yapıların deprem karşısındaki dayanıklılığı, geçmişin bilgisini geleceğin güvenliği için nasıl kullanabileceğinin somut bir örneği olarak ön plana çıkıyor.
Haber: Ahmet YETİŞEN
ABDULVAHİT GÜRASLAN
