Sporcular yeterince ön hazırlık yapmadan egzersizlerde aşırı zorlamalar kazalara ve sakatlıklara yol açabilir. Bu tür spor sakatlanmalarında doğru ilkyardım müdahalesi sporcunun kariyeri için de oldukça önemlidir. Sakatlanmanın daha ciddi boyutlara çıkmasını önlemek için ilkyardım müdahalesi büyük önem taşımaktadır. Doktorun sakatlanan sporcuya ulaşarak yardımcı olmasına kadar geçecek süre içinde ilkyardımın yapılması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Sakatlanma hissedildiği andan itibaren egzersize-spora hemen ara vermek gerekir. Asıl olarak tanım, ağrı yapan hareketten, duruştan kaçınmak anlamına gelir. Unutmamak gerekir ki, ağrı vücudun bir alarm mekanizmasıdır. Ağrının varlığı bir yandan da ağrıyı yaratan hareketten vücudu sakınmamızı sağlar.
Soğuk uygulama
Acil olarak, sakatlanan bölgeye soğuk uygulaması yapmak gerekir. Bu uygulama soğutucu spreylerle de yapılacağı gibi, buz veya buz jeli ile yapılan uygulamalar daha iyi sonuç vermektedir. 15-20 dakika süre ile ve saatte bir yapılan uygulamam ilk saatler için doğru uygulamadır. Uygulama sıklığı azaltılarak 3 gün boyunca soğuk uygulaması devam ettirilmelidir. Soğuk uygulaması kanamayı durdurmanın yanısıra ağrıyı da azaltacaktır. Bununla birlikte dokunun besin ihtiyacını azaltarak (hücreleri bir nevi kış uykusuna sokarak) zararı en azda tutmaya yardımcı olur.
Kompresyon (Basınç uygunlanması)
Sakatlanma sonrası, sakatlanan bölgede öncelikle, kanama olması ihtimaline karşı, bölgesel basınç uygulanması gerekir. Nasıl, kanayan bir yere temiz bir bez ile baskı uygulamak gerekirse, sakatlanan bölgeye de uygun materyallerle baskı uygulanmalıdır. En çok kullanılan ve en çabuk bulunabilen araç elastik bandajdır. Elastik bandaj uygulaması yaralanan bölgenin kalbe uzak kısmından başlayıp, bir önceki bandın yarısına gelecek şekilde spiral uygulayarak kalbe doğru yapılır. Yaralanan bölgenin biraz üstünde sonlandırılır. İlk anda mümkünse buz ile birlikte yapılacak kompres uygulaması kanama oluşumunu en azından yavaşlatacaktır. Bazı ek uygulamalar da kullanılabilir : örneğin ayak bileği burkulmalarında bandajın altına, ağrının en çok olduğu bölgeye küçük bir ped konulabilir.
Elevasyon (Yukarı kaldırma)
Kanama ve ödem oluşumunu önlemek ya da en azda tutmak için buz ve bandaj uygulaması ile birlikte sakatlanan bölgeyi kalp seviyesinin üzerinde tutmak gereklidir. Buz ve bandaj uygulaması bu şekilde sürdürülmelidir.
Aşil Tendinitisi
Nedeni: Baldır kaslannın kramp yada spazmlara neden olacak derecede aşırı zorlanması.
İlkyardım: Ağrılı tarafı tespit edin ve zorlamadan kaçının. Mutlaka doktora danışın.
Aşil Tendonu Kopması
Nedeni: Koordine olmayan kas gerilmesi veya direk fiziksel etki ile ani ve aşırı zorlama.
İlkyardım: Eklem fonksiyonunu korumak için erken dönemde egzersizlere başlanmalıdır. Düzenli olarak jel uygulanması önerilir.
Aşil Tendonu Çekmesi
Nedeni: Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma.
Belirtiler: Egzersiz sırasında topuk ve tendon bölgesinde hareketi engelleyici tipte deliniyor hissi veren ağrı.
Bağ Zedelenmesi
Nedeni: Eklemi doğal sınırları ötesinde harekete zorlayan harhangi bir kuwet bağ zedelenmesine yol açabilir.
İlk uygulamalar: Jel ile birlikte soğuk (buz) uygulama. Eklemin başkaca bir zorlanmaya maruz kalmaması için bandajlama. Ciddi durumlarda hekime başvurulmalıdır.
Su Toplaması
Nedeni: Ayakkabı ya da diğer spor malzemelerinin deri üzerine yaptığı baskı ya da tahriş.
Kırıklar
İlk uygulamalar: En uygun malzeme ile kırığın tespit edilmesi (atelleme) gerekmektedir. Ancak kırık uçlarının yanaştırılması (reduksiyon) yapılmaya çalışılmamalı ve en kısa süre içinde ilgili uzmana başvurulmafıdır. Bu arada kırık bölgesine soğuk uygulanabilir ve ağızdan ağrı kesiciler verilebilir. Uzman hekimin reduksiyonunu takiben kırığın iyileşmesi için alçılı tespit yapılır.
Kasık Zorlanması
Nedeni: Spora katılım öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme sonucu uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonlann aşırı zorlanması.
İlkyardım: Etkilenen bölgeye 20 dakika kadar buz uygulanır ve baskılı bandaj yapılır.
Kas Ezilmeleri
Nedeni: Sert bir cisime ya da sakattanmaya yol açabilecek bir baskının kasta bölgesel olarak bir doku bütünlüğü bozukluğu yaratması.
İlkyardım: Jel ve soğuk-baskılı bandaj ile 48 saat tedavi yapılır.
Kas Çekmeleri
Nedeni: Tek bir kas grubunun gerilebiime sınırından daha fazla zorlanması. Yetersiz kondüsyon. Antrenman ve gerdirmelerinin uygun olarak yapılmaması. Magnezyum alımında yetersizlik.
Burkulmalar
Nedeni: Bir eklem iç ya da dış kökenli bir fiziksel etken tarafından normal hareket sınırlarının ötesinde zorlandığında eklemin bağları aşırı gerilebilir veya kopabilir.
İlkyardım: Yeterli süre ve sıklıkla buz ve soğuk uygulanmalıdır (genellikle 1/2 -1 saat ara ile 8 -10 dakika kadar ve 48 – 72 saat boyunca). Gel sürülür ve baskılı bandaj yapılır. Burkulan tarafta (örn. ayak bileği burkulması ise) bacak yüksekte tutulur (elevasyon) ve yer çekimi etkisinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılır.
Soğuk uygulama
Acil olarak, sakatlanan bölgeye soğuk uygulaması yapmak gerekir. Bu uygulama soğutucu spreylerle de yapılacağı gibi, buz veya buz jeli ile yapılan uygulamalar daha iyi sonuç vermektedir. 15-20 dakika süre ile ve saatte bir yapılan uygulamam ilk saatler için doğru uygulamadır. Uygulama sıklığı azaltılarak 3 gün boyunca soğuk uygulaması devam ettirilmelidir. Soğuk uygulaması kanamayı durdurmanın yanısıra ağrıyı da azaltacaktır. Bununla birlikte dokunun besin ihtiyacını azaltarak (hücreleri bir nevi kış uykusuna sokarak) zararı en azda tutmaya yardımcı olur.
Kompresyon (Basınç uygunlanması)
Sakatlanma sonrası, sakatlanan bölgede öncelikle, kanama olması ihtimaline karşı, bölgesel basınç uygulanması gerekir. Nasıl, kanayan bir yere temiz bir bez ile baskı uygulamak gerekirse, sakatlanan bölgeye de uygun materyallerle baskı uygulanmalıdır. En çok kullanılan ve en çabuk bulunabilen araç elastik bandajdır. Elastik bandaj uygulaması yaralanan bölgenin kalbe uzak kısmından başlayıp, bir önceki bandın yarısına gelecek şekilde spiral uygulayarak kalbe doğru yapılır. Yaralanan bölgenin biraz üstünde sonlandırılır. İlk anda mümkünse buz ile birlikte yapılacak kompres uygulaması kanama oluşumunu en azından yavaşlatacaktır. Bazı ek uygulamalar da kullanılabilir : örneğin ayak bileği burkulmalarında bandajın altına, ağrının en çok olduğu bölgeye küçük bir ped konulabilir.
Elevasyon (Yukarı kaldırma)
Kanama ve ödem oluşumunu önlemek ya da en azda tutmak için buz ve bandaj uygulaması ile birlikte sakatlanan bölgeyi kalp seviyesinin üzerinde tutmak gereklidir. Buz ve bandaj uygulaması bu şekilde sürdürülmelidir.
Aşil Tendinitisi
Nedeni: Baldır kaslannın kramp yada spazmlara neden olacak derecede aşırı zorlanması.
İlkyardım: Ağrılı tarafı tespit edin ve zorlamadan kaçının. Mutlaka doktora danışın.
Aşil Tendonu Kopması
Nedeni: Koordine olmayan kas gerilmesi veya direk fiziksel etki ile ani ve aşırı zorlama.
İlkyardım: Eklem fonksiyonunu korumak için erken dönemde egzersizlere başlanmalıdır. Düzenli olarak jel uygulanması önerilir.
Aşil Tendonu Çekmesi
Nedeni: Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma.
Belirtiler: Egzersiz sırasında topuk ve tendon bölgesinde hareketi engelleyici tipte deliniyor hissi veren ağrı.
Bağ Zedelenmesi
Nedeni: Eklemi doğal sınırları ötesinde harekete zorlayan harhangi bir kuwet bağ zedelenmesine yol açabilir.
İlk uygulamalar: Jel ile birlikte soğuk (buz) uygulama. Eklemin başkaca bir zorlanmaya maruz kalmaması için bandajlama. Ciddi durumlarda hekime başvurulmalıdır.
Su Toplaması
Nedeni: Ayakkabı ya da diğer spor malzemelerinin deri üzerine yaptığı baskı ya da tahriş.
Kırıklar
İlk uygulamalar: En uygun malzeme ile kırığın tespit edilmesi (atelleme) gerekmektedir. Ancak kırık uçlarının yanaştırılması (reduksiyon) yapılmaya çalışılmamalı ve en kısa süre içinde ilgili uzmana başvurulmafıdır. Bu arada kırık bölgesine soğuk uygulanabilir ve ağızdan ağrı kesiciler verilebilir. Uzman hekimin reduksiyonunu takiben kırığın iyileşmesi için alçılı tespit yapılır.
Kasık Zorlanması
Nedeni: Spora katılım öncesi yetersiz ısınma ve gerdirme sonucu uyluğun iç kısmındaki kas ve tendonlann aşırı zorlanması.
İlkyardım: Etkilenen bölgeye 20 dakika kadar buz uygulanır ve baskılı bandaj yapılır.
Kas Ezilmeleri
Nedeni: Sert bir cisime ya da sakattanmaya yol açabilecek bir baskının kasta bölgesel olarak bir doku bütünlüğü bozukluğu yaratması.
İlkyardım: Jel ve soğuk-baskılı bandaj ile 48 saat tedavi yapılır.
Kas Çekmeleri
Nedeni: Tek bir kas grubunun gerilebiime sınırından daha fazla zorlanması. Yetersiz kondüsyon. Antrenman ve gerdirmelerinin uygun olarak yapılmaması. Magnezyum alımında yetersizlik.
Burkulmalar
Nedeni: Bir eklem iç ya da dış kökenli bir fiziksel etken tarafından normal hareket sınırlarının ötesinde zorlandığında eklemin bağları aşırı gerilebilir veya kopabilir.
İlkyardım: Yeterli süre ve sıklıkla buz ve soğuk uygulanmalıdır (genellikle 1/2 -1 saat ara ile 8 -10 dakika kadar ve 48 – 72 saat boyunca). Gel sürülür ve baskılı bandaj yapılır. Burkulan tarafta (örn. ayak bileği burkulması ise) bacak yüksekte tutulur (elevasyon) ve yer çekimi etkisinden yararlanılarak şişme engellenmeye çalışılır.
