“Îman edip sâlih amellerde bulunanlar; ne mutlu onlara. Varılacak yerin güzel olanı (onlarındır)” (Ra’d 29).
“Îman ve Amel”deki “ve” bağlacının yerine, “veyâ”, yada “yâni” bağlacı da konulabilir ki aslında “ve” ile anlatılmak istenen de budur. “Îman ve amel” demek, “îman etmek, amelde bulunmaktır” demektir. Yoksa, “îman başka bir şey, amel de başka bir şeydir” demek değildir. Zîrâ îman, kuru bir laftan ibâret değildir.
Îman etmek ne demektir ki?. Kur’ân’da îman etmek hep “amel” ile birlikte, “sâlih amel” ile birlikte gelir. Çünkü ikisi aynı şeydir. Yâni îman, amel demektir. Îman etmek, amel işlemek demektir. Yoksa kuru-kuruya îman olmaz. Yine; “îman; dil ile ikrar, kâlp ile tasdikten ibârettir” diyorlar. İyi de, o îman kâlbe ne zaman yerleşmiş ki?. Ne yapmış da yerleşmiş?. Eğer bir şey yapmaya gerek yoksa, o îman herkese neden yerleşmiyor da herkes îman etmiyor?. İnsanların îman etmemesinin nedeni nedir?. Sâdece dil ile söyleniliverecek ve böylece îmanlı olunacaksa adam bunu niye söylemesin?.
Îman mutlakâ amele zorlar. Çünkü îman, kemâle ermek ister ve îman ancak amel-eylem hâline gelince anlam kazanır ve kemâle erer. Aksi-hâlde sâdece “îman ettim” demekle îman olmaz. Îmânın bir ucu kâlbe bakarken, diğer ucu da eyleme bakar. Amel ve eylemsiz îman, “îmâna sâdece bir ucundan tutunmak” demektir ki böyle bir îman (daha doğrusu îman iddiâsı) insanı selâmete çıkar(a)maz. Zâten böyle bir îman, “ucundan-kıyısından îman etmek” anlamına gelir. Fakat Kur’ân böyle bir îmânı makbûl saymaz:
“İnsanlardan kimi, Allah’a bir ucundan ibâdet eder, eğer kendisine bir hayır dokunursa, bununla tatmin bulur ve eğer kendisine bir fitne isâbet edecek olursa yüzü-üstü dönüverir. O, Dünyâ’yı kaybetmiştir, âhireti de. İşte bu, apaçık bir kayıptır” (Hac 11).
Îman, “bedeli olan şey”dir. Amele-eyleme sevkettiği için, bir bedeli de olmuş oluyor îmânın. Kur’ân; “ey îman edenler ve sâlih amel işleyenler” der ve sonra ekler; “bir-birlerine sabrı ve hakkı tavsiye edenler”. Yâni, “îman edip sâlih amel yolunda giderken sabırlı olup hakka uygun yol alınması tavsiye edilerek destekleşenler”. Demek ki sâdece “îman ettim” demekle olmuyor. Sonra sâlih amel işlenilmeli ve bu yolda giderken “sabır ve hakkı tavsiye” unutulmamalıdır. Zîrâ îmânın emrettiği ve yönlendirdiği amel ve eylem, “ağır” bir iştir ve bu nedenle de sabırsız olmaz.
Îman kuru bir laftan ibâret bir şey değildir, olamaz da. Îman, “amel” demektir. Zîrâ îman, oturulup durulan yerde edilip yapılıveren bir şey değildir. “Îman ettim” demek bir iddiâdır ve tüm iddiâlar ispât ister. İşte îman da ispât ister ki îmânın en kâmil ispâtı amel-eylem hâlindeyken olur. Îmânın en güçlü tasdiği ise mallarla ve canlarla yapılan cihad ile ve “savaş-meydanında” gerçekleşir. İnfâk da îmânın bir ispâtıdır. Böylece mallarla ve canlarla yapılan ispât, îmânın zirve göstergesi olur. İspât edilmeyen sözde îmanlar, kuru bir laftan ve iddiâdan öteye gitmez. Kur’ân bunu şöyle ifade eder:
“İnsanlar, (sâdece) ‘îman ettik’ diyerek, sınanmadan bırakılacaklarını mı sandılar?” (Ankebût 2).
Îman etmek, “imtihânı kabûl ediyorum” demektir. Çünkü îman bir imtihan açığa çıkarır. Îman iddiâsı, “sınanma tâlebi”dir. Eğer “îman ettim” diyorsanız mutlakâ sınanacaksınız demektir. Çünkü “îman ettim”, öyle boşboğazlıkla söyleniverecek bir şey değildir, olamaz. “Îman ettim” demiş olan kişi, çok ciddi bir söz etmiş olur. O hâlde bunun bir sınaması olmalıdır ki bu sınama tabî ki amel ve eylem ile olacaktır. O hâlde “îman” demek “amel” demektir. Amelde bulunmuyorsanız, “iman ettim” demeniz anlamsızlaşır. Fakat amel ve eylem üzre iseniz “îman ettim” demenize de gerek kalmaz. Zîrâ îman ettiğiniz apaçık görülmektedir. Demek ki îman, “görülebilen bir şey”dir.
Îman, ancak kâlplerde yer ettiğinde “gerçek anlamda îman” olur. Îmânın kâlplerde yer etmesinin tek yolu da, amel-eylem üzre olmaktır. Amel-eylem üzre olmak ise, “vahiy ve sünnet-merkezli yaşamak”tır. Tabi bu, bir-çok şeyden vazgeçmeyi de yanında getirir. O hâlde îman; bir özgüven, huzur, direnç ve coşku verdiği gibi, “acıtan” da bir şeydir. Zîrâ bedel ister ve bu bedel bir-çok şeyden vazgeçmeyi ve adanmayı gerektirir. Aksi-hâlde îman ettim” sözü kuru bir laftan, resmî bir işlemden ibâret kalır. Böylelerine de zâten mü’min değil, belki “müslüman” denebilir. Fakat unutulmamalıdır ki, müslüman olmak da en başta namaz ve zekat olmak üzere bâzı yükümlülükler getirir:
“Bedeviler, ‘îman ettik’ dediler. De ki: ‘Siz îman etmediniz; ancak İslâm (müslüman veyâ teslim) olduk deyin’. Îman henüz kâlplerinize girmiş değildir. Eğer Allah’a ve Resûlü’ne itaat ederseniz, O, sizin amellerinizden hiç-bir şeyi eksiltmez. Şüphesiz Allah çok bağışlayandır, çok esirgeyendir. Gerçek mü’minler ancak Allah’a ve Resûlüne îman eden, ondan sonra aslâ şüpheye düşmeyen, Allah yolunda mallarıyla canlarıyla savaşanlardır. İşte îman sözlerinde doğru olanlar onlardır” (Hucurât 14-15).
“Hayır, Rabbine andolsun ki, aralarında geçen meselelerde senin hükmüne başvurmadıkça sonra da verdiğin hükme içlerinde bir şüphe olmaksızın tam bir teslîmiyetle râzı olmadıkça îman etmiş olmazlar” (Nîsâ 65).
“Îman ve Amel”deki “ve” bağlacının yerine, “veyâ”, yada “yâni” bağlacı da konulabilir ki aslında “ve” ile anlatılmak istenen de budur. “Îman ve amel” demek, “îman etmek, amelde bulunmaktır” demektir. Yoksa, “îman başka bir şey, amel de başka bir şeydir” demek değildir. Zîrâ îman, kuru bir laftan ibâret değildir.
Îman etmek ne demektir ki?. Kur’ân’da îman etmek hep “amel” ile birlikte, “sâlih amel” ile birlikte gelir. Çünkü ikisi aynı şeydir. Yâni îman, amel demektir. Îman etmek, amel işlemek demektir. Yoksa kuru-kuruya îman olmaz. Yine; “îman; dil ile ikrar, kâlp ile tasdikten ibârettir” diyorlar. İyi de, o îman kâlbe ne zaman yerleşmiş ki?. Ne yapmış da yerleşmiş?. Eğer bir şey yapmaya gerek yoksa, o îman herkese neden yerleşmiyor da herkes îman etmiyor?. İnsanların îman etmemesinin nedeni nedir?. Sâdece dil ile söyleniliverecek ve böylece îmanlı olunacaksa adam bunu niye söylemesin?.
Îman mutlakâ amele zorlar. Çünkü îman, kemâle ermek ister ve îman ancak amel-eylem hâline gelince anlam kazanır ve kemâle erer. Aksi-hâlde sâdece “îman ettim” demekle îman olmaz. Îmânın bir ucu kâlbe bakarken, diğer ucu da eyleme bakar. Amel ve eylemsiz îman, “îmâna sâdece bir ucundan tutunmak” demektir ki böyle bir îman (daha doğrusu îman iddiâsı) insanı selâmete çıkar(a)maz. Zâten böyle bir îman, “ucundan-kıyısından îman etmek” anlamına gelir. Fakat Kur’ân böyle bir îmânı makbûl saymaz:
“İnsanlardan kimi, Allah’a bir ucundan ibâdet eder, eğer kendisine bir hayır dokunursa, bununla tatmin bulur ve eğer kendisine bir fitne isâbet edecek olursa yüzü-üstü dönüverir. O, Dünyâ’yı kaybetmiştir, âhireti de. İşte bu, apaçık bir kayıptır” (Hac 11).
Îman, “bedeli olan şey”dir. Amele-eyleme sevkettiği için, bir bedeli de olmuş oluyor îmânın. Kur’ân; “ey îman edenler ve sâlih amel işleyenler” der ve sonra ekler; “bir-birlerine sabrı ve hakkı tavsiye edenler”. Yâni, “îman edip sâlih amel yolunda giderken sabırlı olup hakka uygun yol alınması tavsiye edilerek destekleşenler”. Demek ki sâdece “îman ettim” demekle olmuyor. Sonra sâlih amel işlenilmeli ve bu yolda giderken “sabır ve hakkı tavsiye” unutulmamalıdır. Zîrâ îmânın emrettiği ve yönlendirdiği amel ve eylem, “ağır” bir iştir ve bu nedenle de sabırsız olmaz.
Îman kuru bir laftan ibâret bir şey değildir, olamaz da. Îman, “amel” demektir. Zîrâ îman, oturulup durulan yerde edilip yapılıveren bir şey değildir. “Îman ettim” demek bir iddiâdır ve tüm iddiâlar ispât ister. İşte îman da ispât ister ki îmânın en kâmil ispâtı amel-eylem hâlindeyken olur. Îmânın en güçlü tasdiği ise mallarla ve canlarla yapılan cihad ile ve “savaş-meydanında” gerçekleşir. İnfâk da îmânın bir ispâtıdır. Böylece mallarla ve canlarla yapılan ispât, îmânın zirve göstergesi olur. İspât edilmeyen sözde îmanlar, kuru bir laftan ve iddiâdan öteye gitmez. Kur’ân bunu şöyle ifade eder:
“İnsanlar, (sâdece) ‘îman ettik’ diyerek, sınanmadan bırakılacaklarını mı sandılar?” (Ankebût 2).
Îman etmek, “imtihânı kabûl ediyorum” demektir. Çünkü îman bir imtihan açığa çıkarır. Îman iddiâsı, “sınanma tâlebi”dir. Eğer “îman ettim” diyorsanız mutlakâ sınanacaksınız demektir. Çünkü “îman ettim”, öyle boşboğazlıkla söyleniverecek bir şey değildir, olamaz. “Îman ettim” demiş olan kişi, çok ciddi bir söz etmiş olur. O hâlde bunun bir sınaması olmalıdır ki bu sınama tabî ki amel ve eylem ile olacaktır. O hâlde “îman” demek “amel” demektir. Amelde bulunmuyorsanız, “iman ettim” demeniz anlamsızlaşır. Fakat amel ve eylem üzre iseniz “îman ettim” demenize de gerek kalmaz. Zîrâ îman ettiğiniz apaçık görülmektedir. Demek ki îman, “görülebilen bir şey”dir.
Îman, ancak kâlplerde yer ettiğinde “gerçek anlamda îman” olur. Îmânın kâlplerde yer etmesinin tek yolu da, amel-eylem üzre olmaktır. Amel-eylem üzre olmak ise, “vahiy ve sünnet-merkezli yaşamak”tır. Tabi bu, bir-çok şeyden vazgeçmeyi de yanında getirir. O hâlde îman; bir özgüven, huzur, direnç ve coşku verdiği gibi, “acıtan” da bir şeydir. Zîrâ bedel ister ve bu bedel bir-çok şeyden vazgeçmeyi ve adanmayı gerektirir. Aksi-hâlde îman ettim” sözü kuru bir laftan, resmî bir işlemden ibâret kalır. Böylelerine de zâten mü’min değil, belki “müslüman” denebilir. Fakat unutulmamalıdır ki, müslüman olmak da en başta namaz ve zekat olmak üzere bâzı yükümlülükler getirir:
“Bedeviler, ‘îman ettik’ dediler. De ki: ‘Siz îman etmediniz; ancak İslâm (müslüman veyâ teslim) olduk deyin’. Îman henüz kâlplerinize girmiş değildir. Eğer Allah’a ve Resûlü’ne itaat ederseniz, O, sizin amellerinizden hiç-bir şeyi eksiltmez. Şüphesiz Allah çok bağışlayandır, çok esirgeyendir. Gerçek mü’minler ancak Allah’a ve Resûlüne îman eden, ondan sonra aslâ şüpheye düşmeyen, Allah yolunda mallarıyla canlarıyla savaşanlardır. İşte îman sözlerinde doğru olanlar onlardır” (Hucurât 14-15).
“Hayır, Rabbine andolsun ki, aralarında geçen meselelerde senin hükmüne başvurmadıkça sonra da verdiğin hükme içlerinde bir şüphe olmaksızın tam bir teslîmiyetle râzı olmadıkça îman etmiş olmazlar” (Nîsâ 65).
